دكتر محمود عباسي ـ‌ رييس مركز تحقيقات اخلاق و حقوق پزشكي و مدير گروه اخلاق پزشكي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي در سمينار سه روزه بررسي جديدترين مقالات جهاني و نوآوري‌هاي پوست كه در تاريخ 1392/2/27 در ساكن كوه نور هتل پارسيان آزادي برگزار گرديد در جمع شركت‌كنندگان داخلي و خارجي سمينار در زمينه اختلالات پوستي و چالش‌هاي اخلاقي آن به ايراد سخنراني پرداخت.وي با تشريح پیشرفت دانش پزشکی از یک سو وضرورت‌های اجتماعی و ارتقای سطح معاش از سویی دیگر كه از جمله عواملی هستند که گسترش گرایش به زیبایی به ویژه در دهه‌های اخیر را موجب شده به وجود خصایصی چون ضرورت یا فقدان ضرورت حیاتی، ارتباط با روانشناسی و تلفیق جنبه های علمی، هنری و تجاری (به ویژه در جراحیهای زیبایی و ترمیمی) بر درخت كه بسترساز معضلات اخلاقی و حقوقی عدیده ای در کشورهای مختلف گردیده است. وي تأكيد كرد:‌ اخلاق پزشکی نوین، در حقیقت یکی از شاخه‌های اخلاق حرفه‌ای است که سعی دارد اخلاقیات را به صورت کاربردی در حیطه عملی پزشکان و کادر پزشکی وارد نماید. «اخلاق پزشکی را می توان حول سه محور اساسی اخلاق در آموزش، اخلاق در پژوهش و اخلاق در درمان یا اخلاق بالینی در هر یک از مراحل مختلف آغاز زندگی، در طول زندگی، پایان زندگی و پس از مرگ مورد مطالعه قرار داد. بنابراين اخلاق بالینی كه موضوع مورد بحث ماست به شناخت، آنالیز و حل تعارض¬های ارزشی که در هنگام مراقبت¬های بهداشتی درمانی در بیمارستان ها ومراکز درمانی به وجود می‌آید مي‌پردازد. پيشرفت‌های روزافزون علوم و تکنولوژي در طی دهه‌های اخير، معماهای اخلاقی فراوانی را پيش روی ارائه دهندگان خدمات بهداشتی قرار داده و فعاليت کارکنان اين حرفه‌ها را مستلزم هشياری فزاينده‌ای نسبت به حمايت از حقوق بيماران در مقابل عوارض و خطرات ناشی از مواجهه با اين تحولات کرده است. يکی از اين درونمايه‌ها «حمايت همه جانبه» است که هم در تجربيات گروه همراه بیمار و هم گروه پزشک و پرستار از آن به عنوان مولفه‌ای اساسی در رعايت حقوق بيماران ياد می شود. قبل از انجام هرگونه آزمایشی روی پوست لازم است مزایا و مضرات آن به وضوح برای بیمار و بستگان وی توضیح داده شود. حصول اطمینان از آمادگی روحی فرد برای آزمایش وتحمل تبعات روانی وعاطفی ناشی ازآن از مسئولیت‌های متخصصين پزشکی است. مسأله رضایت آگاهانه و آگاه‌سازی پزشک در قبل، حین و بعد از عمل جراحی از اهمیت بسیار زيادي برخوردار بوده و تخطّی از اصول حرفه ای در این زمینه حسب مورد موجب مسئولیت قراردادی و قهری پزشک می شود. در حقیقت، از این جهت که درمان های پوستی، مستعدّ طرح دعاوی علیه پزشکان است، رضایت آگاهانه مکتوب، جزء ضروری و لاینفک ارتباط میان پزشک و متقاضی و مهم تر از آن، ابزار سودمندی جهت تسهیل محافظت حرفه¬ای از جراح - در صورت شکایت از او- می باشد در این فرم مکتوب بایستی تا حد ممکن بر خطرات، عوارض و مسائل مرتبط با درمان مورد نظر، تأکید گردیده و با بیانی ساده (در حد فهم متقاضی یا بیمار) به اطلاع او برسد؛ 1ـ اطلاعات بایستی ساده و در عین حال دقیق و قابل درک برای متقاضی جراحی باشند 2ـ بیان مخاطرات و عوارض ناشی از عمل اعم از موارد شایع، نادر؛ لذا این انتظار از جراح زیبایی می¬رود که با به روز نمودن اطلاعات خویش از عوارضی که ممکن است ولو بصورت نادر در حیطه تخصّصی کارش رخ دهد، اطلاع داشته باشد. 3ـ اطلاعات بایستی در نهایت صداقت (دور ازجنبه تبلیغاتی) ارائه گردند. و 4 - هیچ نوع مصلحت اندیشی و عذری در کوتاهی از اطلاع رسانی پذیرفته نخواهد بود. رييس انجمن علمي حقوق پزشكي ايران در بخش ديگري از سخنان خود تأكيد كرد: باید اخلاق پزشکی را براین پایه استوار کرد که انسان موجوی آگاه و خودمختار است که در نفس خود تأمل می‌کند. در نتیجه، به طور معمول باید ملاحظات فایده‌گرایانه را تابع ملاحظاتی قرار داد که ناظر به استقلال و اختیار افراد و عدالت نهادهای اجتماعی باشد. برنامه‌ها و سیاست‌های سلامت پوست باید رویکردهای گوناگونی داشته باشندکه پیش‌بینی و احترام به ارزش‌های گوناگون، باورها، و فرهنگ در جامعه در آن لحاظ شده باشد و باید به شیوه‌ای اجرا شودکه محیط فیزیکی و اجتماعی را بهبود می‌بخشد. یکی از منازعاتی که پیرامون بیماری‌های پوستی مطرح گردیده در مورد ماهیت آن است، ازآنجا که جراحی پوست گاهی یک عمل درمانی محسوب می شود وگاهی یک عمل ارتقایی وبعضا هم تلفیقی از این دو به نظر مي‌رسد در مورد متقاضی جراحی پلاستیک، هدف، لزوماً نجات از یک بیماری خاص نیست؛ بلکه او صرفاً می خواهد به کیفیتی خاص دست یابد و این همان مسأله ای است که موجب نارضایتی های فراوان از جراح می شود. کار یک متخصص پوست، دیگر صرفاً یک کار علمی نیست بلکه در این جا عامل هنر نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. غایت امر، زیبایی است و زیبایی هم با هنر آمیخته است. «جراح زیبایی به‌مانند «میکل آنژ» یک هنرمند مجسمه تراش است». سیاست‌های عمومی برنامه‌ها و اولویت‌‌های سلامت پوست، باید طی فرایندهایی که فرصت قرارگرفتن افراد در آن وجود دارد، توسعه پیداکنند و ارزشیابی شوند و به طور عمده به منظور جلوگیری از نتایج نامطلوب سلامت پوست باید به دنبال علت‌های اساسی بیماری باشند. حفظ سلامت بدن يكي از مصالحی است كه از اهداف احكام اسلامي معرفي شده است. بر اين اساس حقوق بيماران در جاي جاي آموزه‌هاي اخلاقی و شرعي به چشم مي‌خورد. بنابراین در تمام زمينه‌هاي حقوق اسلامي، بيماران از حقوق ويژه‌اي برخوردارند كه مي‌توان موارد بسياري از آنها را در قانون مدني و قانون مجازات اسلامي مشاهده كرد. هر ازگاهی، پزشک پوست مردد می ماند که آیا بهتر نیست در بعضی موارد از به کارگیری درمان مؤثر چشم بپوشد. برای مثال، هنگامی که آینده بیمارش کاملاً ناامید کننده است؟ وقتی بیمار توسط پزشک دیگری به غلط درمان شده است و اکنون بیمار از پزشک می خواهد درباره این درمان نظر بدهد، به او چه باید گفت؟ «تصمیم‌گیری بالینی همیشه یک بعد اخلاقی مهم به همراه دارد. پزشکان منحصراً با مسائل علمی، مانند تشخیص بیماری یا انتخاب مؤثرترین درمان، سروکار ندارند» اخلاقيات پزشكي اقتضا مي‌نمايد كه متخصص پوست همواره براساس حسن‌ نيت، حداقلي كردن هزينه براي بيمار به موازات تسريع در روند درمان وي را مدنظر قرار دهد. سهم‌خواري در پزشکی علاوه بر مخدوش ساختن اعتماد عمومي به نظام سلامت و جامعه‌ی پزشكي، رفتاري غيراخلاقي است كه به‌رغم ناآگاهي بيمار، رضايت وي نسبت به تقبل هزينه‌هاي هنگفت درمان از سوي پزشك اخذ مي‌گردد، بدون آنكه ضرورتي براي چنين هزينه‌هايي از نقطه‌نظر پزشكي وجود داشته باشد» «ركن اساسی تحقق سهم‌خواري در پزشکی، رضايت معيوب و مخدوش بيمار مي‌باشد. بدين معنا كه پزشك با دادن اطلاعات نادرست به بيمار و يا اساساً از رهگذر عدم اطلاع‌رساني صحيح به بيمار، وي را متقاعد مي‌سازد كه تحميل هزينه‌هاي بيشتر بر وي در برابر خدمات درماني با كيفيت بالاتر مي‌باشد.» حق پديده اي دو سويه است. حق يک گروه و ظيفه گروهي ديگر را مشخص مي کند. تأکيد بر رعايت حقوق بيمار بدون توجه به رعايت حقوق ارائه دهندگان مراقبت واقع گرايانه نبوده و يکی از چالش‌های اساسی منشور فعلی حقوق بيماران و وضعيت کلی حقوق بيمار در ايران به حساب می آيد. به نظر مي¬رسد که با گسترش مفهوم بيماري و پيشرفت اجتماع در عصر جديد و اين که متقاضيان اعمال جراحي زيبايي به گواهي روان¬پزشکان، اکثراً دچار يک نوع اختلال فکري و احساسي به شکل ناخشنودي از يک قسمت از بدن خود هستند، اين اختلال را مي توان نوعي بيماري محسوب و درمان آن را نيز مشروع قلمداد کرد. زيرا از طرفي افراد در راه زيبا شدن و کمال قدم بر مي دارند و قصد ضرر رساندن به خود را ندارند. به نظر مي رسد بتوان با ظرافت، اعمال جراحي زيبايي از اين دسته را نيز جزء درمان محسوب و وسيله-اي براي حفظ سلامت روحي بيمار وانمود کرد. دكتر عباسي در پايان بحث و جمع‌بندي سخنراني خود به مسئوليت‌هاي قانوني ناشي از جراحي پوست و زيبايي پرداخت و تأكيد كرد: در واقع دو اصل سودمندی و آسیب ‌نرساندن، ایجاب می‌کند که جراح از انجام عملی که می‌داند برای متقاضی جراحی از لحاظ حرفه‌ای معقول نیست، اجتناب ورزد، ولو این که در برابر اصرار فرد متقاضی قرار گیرد. از منظر حقوقي براي اينکه يک پزشک مقصر و مسئول شناخته شود سه فاکتور اصلي لازم است 1- قصور و خطاي پزشکي 2- تحقق خسارت و ورود ضرر 3- رابطه عليت و سببيت ميان ضرر و خطاي پزشک . قاعده مسؤولیت محض پزشک مبتنی بر نظر مشهور فقهاي امامیه است؛ ولی از اقوال وفتاواي برخی دیگر از فقها درمسؤولیت پزشک، مبناي تقصیر استنباط می‌شود. در حقوق تطبيقی مسؤولیت مدنی پزشک اصولاً مبتنی بر نظريه تقصير است. با وجود اين، در قانون مجازات اسلامی 1375 ظاهراً مسؤولیت محض يا بدون تقصير پزشک، به پيروی از قول گروهی از فقهای اماميه پذيرفته شده است.. خوشبختانه قانون جديد مجازات اسلامی مصوب 1390 از قاعده پيشين عدول کرده و مسؤولیت محض یا مسؤولیت بدون تقصیر پزشک را با توجه به گفته‌هاي برخی از فقهاي امامیه و ديدگاه حقوقدانان پذيرفته است. بنابراين پزشکان پوست می‌آموزند که نه تعهد به وسیله بر دوش آنها سنگینی می‌کند و نه تعهد به نتیجه. برای بسیاری از پزشکان که تکلیف اخلاقی برای آنها همان تکلیف به تضمین نتیجه است، براي آنان حق بیمار از اولویت برخوردار است.