خبرگزاری تسنیم در گفتگو با مشاور حقوقی رئیس سازمان نظام پزشکی :
رضایتنامه جراحی‌های غیرقانونی و غیر علمی عملاً هیچ پشتوانه‌ای برای بیمار نیست
خبرگزاری تسنیم: مشاور حقوقی رئیس سازمان نظام پزشکی گفت: برخی از جراحی‌های زیبایی که در حال حاضر در کشور انجام می‌شود، هیچ تأییدیه‌ای ندارند و هیچ نظارتی هم از سوی مراجع ذیربط بر روی این مراکز انجام نمی‌شود.
محمود عباسی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، با اعلام اینکه اکنون برخی از پزشکان اقداماتی انجام می‌دهند که بسیار خطرناک است، اظهار داشت: کاشت نگین و جراحی‌های دیگری همانند آن در مراکز درمانی در حال انجام است که هیچ تأییدیه‌ای ندارند. متأسفانه هیچ نظارتی هم از سوی مراجع ذیربط بر روی این مراکز انجام نمی‌شود. رسالتی بر دوش متولیان امر از جمله بازرسان وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است که با قوت و قدرت بر این مسائل نظارت و در صورت لزوم جلوگیری کنند. مسلماً بازرسی‌ها می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از تخلفات داشته باشد.
تسنیم: رضایتنامه‌ای که برای انجام جراحی‌های غیر قانونی و غیر علمی همانند کاشت نگین در چشم و یا تغییر رنگ عنبیه چشم از بیمار دریافت می‌شود، عملاً هیچ پشتوانه‌ای برای بیمار به حساب نمی‌آید، آیا با این روند، رضایتنامه می‌تواند سندی برای دفاع از فعالیت پزشک باشد؟
عباسی: به طور کلی تنها معیاری که می‌تواند قدری از بار مسئولیت پزشکانی که در این عرصه فعالیت می‌کنند بکاهد، همین رضایتنامه است و گرنه جراحی زیبایی که غیرقانونی و نامشروع است، رضایت نامه هم نمی‌تواند آن را مشروع جلوه دهد. در صورتی که جراحی قانونی باشد، می‌تواند از موجبات تخفیف برای پزشک تلقی شود. حال ممکن است در این گونه اعمال و یا رفتار‌ها (در صورتی که جراحی قانونی باشد) پزشک در عین حال دچار قصور شود و یا نتیجه جراحی که انجام می‌دهد ممکن است منجر به آسیب بیمار شود، بنابراین در صورتی که چنین اتفاقی بیافتد، علاوه بر پرداخت دیه و ارش که در مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است، طبق ماده 616 قانون مجازات اسلامی حبس هم برای پزشک در نظر گرفته می‌شود.
تسنیم: آیا انجام این جراحی غیرقانونی و غیرعلمی حتی اگر عوارضی هم نداشته باشد و بیمار بر اثر آسیب های ناشی از جراحی مراجعه نکند، قابل پیگیری و تعقیب است! مجازات هم دارد؟
عباسی: هر نوع جراحی زیبایی نامشروع و غیرقانونی، جرم است و قابل تعقیب کیفری است. چنانچه برای قاضی احراز شود که بر مبنای فتاوی فقها این اعمال نامشروع و یا بر اساس قوانین و مقررات غیرقانونی است، جرم محسوب می‌شود و مجازات هم دارد. بنابراین باید موضوع را به صورت موردی بررسی کرد و با توجه به ابعاد آن اظهار نظر کرد. بر این اساس عوارض داشتن یا نداشتن ملاک عمل نیست و انجام اعمال جراحی نامشروع را قانونی و مشروع نمی‌کند.
تسنیم: آیا اصول و یا قانونی برای انجام جراحی‌هایی که تأییدیه بین‌المللی ندارند و به لحاظ عملی ثابت نشده‌اند همانند کاشت نگین در چشم تعریف شده! چه مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است؟
عباسی: خیر، چنین اعمالی در قوانین تعریف نشده لیکن نوعاً حدود قوانین در این گونه اعمال روشن و چارچوبی برای تصمیم‌گیری قضات معین است. باید توجه داشت که قوانین و مقررات در حوزه پزشکی یا هر حوزه دیگری محدود به قلمرو جغرافیایی کشور‌ها است. بنابراین قوانینی که در کشورهای دیگر تصویب شده ممکن است برای کشور دیگری مناسب نباشد و قاعدتاً نباید اجرا شود اما چنانچه در مقررات بین‌المللی برای مثال سازمان بهداشت جهانی در این زمینه قطعنامه صادر کند و یا سازمان یونسکو بیانیه‌ای را ارائه دهد؛ این می‌تواند راهنمایی برای کشور‌ها باشد تا بتوانند براساس آن قانون گذاری کنند و اگر یک عمل با ارزش‌های حاکم بر جامعه، با موازین شرعی، عرفی و علمی منافات داشته باشد، بتوانند آن را منع کنند. در این صورت قانون گذار می‌تواند آن عمل را ممنوع اعلام کند و حتی برای پزشک مجازات در نظر بگیرد. کما اینکه در چنین مواردی بسته به کیفیت عمل و نوع جراحی میزان آسیب وارده و حتی قواعد بین‌المللی مبنایی برای قانون‌گذار می‌تواند انجام یک جراحی با اینگونه شرایطی که منجر به آسیب مردم شود را جلوگیری کند.
تسنیم: معیار مشخص برای ضرورت و عدم ضرورت انجام برخی جراحی و همچنین میزان آسیبی که در جراحی‌های زیبایی به فرد می‌رسد، چگونه است؟
عباسی: قانون‌گذار در صورتی که عمل جراحی ضروری و یا مشروع باشد اجازه می‌دهد انجام شود اما اگر جراحی‌های زیبایی ضروری نباشد و انجام شود ممکن است غیرقانونی باشد و جرم محسوب می‌شود که در این صورت قابل تعقیب کیفری است. در خصوص میزان خسارت وارده به فرد و آسیبی که دیده هم معیاری در قوانین و مقرارت مقرر شده است. برای مثال همین جراحی نگین در صورتی که منجر به نابینایی فرد شود، پزشک دیه مقرر را می‌پردازد اما در صورتی که بینایی فرد در اثر این جراحی کم شود و میزان دیه در قانون پیش‌بینی نشده باشد، ارش (جریمه‌ای متناسب با میزان آسیب وارده) در نظر می‌گیرند که تعیین آن برعهده قاضی است.
تسنیم: با این حساب بسیاری از جراحی‌هایی که امروزه برای زیبایی (بدون هدف درمانی) و حتی آن‌هایی که غیرعلمی است، فرآیندی غیرقانونی محسوب می‌شود؟
عباسی: بله. برخی صاحب نظران عقیده دارند بسیاری از جراحی‌هایی که با این شرایط انجام می‌شود غیرقانونی است. متأسفانه بسیاری از تخلفات پزشکی که اکنون پرونده‌هایشان در دادسرای انتظامی نظام پزشکی و یا هیئت‌های سازمان نظام پزشکی در حال رسیدگی است، در خصوص چنین جراحی‌هایی است و برخی از پرونده‌های متشکله در دادسرای پزشکی و دارویی در این زمینه است.
تسنیم: با توجه به اینکه جراحی‌های زیبایی بدون رویکرد درمانی و غیرضروری را غیرقانونی عنوان کردید، آیا به نطرتان رواج بسیار زیاد این جراحی‌ها تا به اکنون نشانگر نبود هیچ‌گونه نظارتی از دستگاه‌های زیربط نیست؟
عباسی: نفس جراحی‌های زیبایی غیرقانونی نیست مگر اینکه موجب ایجاد صدمه و آسیب به دیگری شود. البته نظارت و بازرسی بر این گونه مراکز بسیار مهم و حیاتی است. نظارت‌ها باید مستمر و دوره‌ای باشد.
گاهی ممکن است بازرسان این گونه بگویند که قانون روشنی در خصوص برخی بازرسی‌ها از این گونه جراحی‌ها نداریم، درست است اما آن‌ها در این صورت باید از مراجع ذیربط تعیین تکلیف بخواهند. از معاونت آموزشی وزارت بهداشت و یا سازمان نظام پزشکی بخواهند که وظیفه‌شان درباره اقداماتی که پزشکان انجام می‌دهند، چیست. اطلاعات مورد نیاز را بخواهند تا بر اساس آن عمل کنند.
تسنیم: علت اینکه وزارت بهداشت و نظام پزشکی تا به اکنون نظارت جدی بر این موضوع نداشته است را تنها در نبود تعیین تکلیف قانونی در خصوص برخی از اعمال جراحی می‌دانید یا مسائل دیگری از این حیث دخالت دارند؟
عباسی: به طوری کلی تعیین تکلیف قانونی برای این نوع بازرسی‌ها وجود دارد. آن‌ها وظیفه دارند در خصوص هر نوع اقدام درمانی که در کشور انجام می‌شود نظارت و بازرسی کنند که آیا با موازین قانونی مطابقت دارد یا خیر! نظارت‌ها باید به صورت دوره‌ای از مراکز درمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی باشد. بازرسی از یک مطب و یا یک مرکز درمانی احتیاجی به شاکی و شکایت خصوصی ندارد. این وظیفه حاکمیت و دولت است. وظیفه بازرسان وزارت بهداشت است؛ حتی در مراکز دولتی وظیفه سازمان بازرسی کل کشور است که نظارت داشته باشند و این گونه بازرسی‌ها مسلماً می‌تواند در بازدارندگی و پیشگیری از وقوع جرایم و تخلفات پزشکی تأثیر داشته باشد.
تسنیم: سازمان نظام پزشکی معتقد است که خیلی نمی‌توان جلوی این مقوله به خصوص گسترش روزافزونی جراحی‌ها همانند کاشت نگین و یا دیگر جراحی‌های شایع میان جوانان را گرفت چرا که نمی‌توان جلوی زیبایی طلبی نسل جوان را گرفت، به نظر شما این پاسخ از سوی ارگان‌های نظارتی منطقی و قانع کننده است؟
عباسی: این نگاه یکی نگاه جامعه‌شناختی است که وقتی پدیده جدیدی وارد جامعه می‌شود طالبان بسیار زیادی دارد. طبیعتاً ارگان‌های نظارتی هم نمی‌توانند همه این مسائل را رصد کنند. به هر حال باید راهکار‌های مناسب برای برخورد با این قضیه ارائه دهند. اگر عملی غیرضروی و غیرعلمی است باید اطلاع‌رسانی کنند.
در حقیقت آن‌جا که یک عملی غیرقانونی و نامشروع است و منجر به آسیب افراد می‌شود، باید کنترل شود. وظیفه برخورد و نظارت‌ها بر عهده بازرسان دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت است. نظام پزشکی هم باید با همکاری انجمن‌های علمی معیارهایی را برای تشخیص این نوع جراحی‌ها تدوین کند.
