هوميوپاتي يكي از رشته هاي طب مكمل و كل نگر است كه نگرش فلسفي متفاوت از طب رايج به پديده بيماري داشته و روش درماني آن بر دارو درماني استوار است .

به عنوان يك اصل به تمام روشهاي درماني كه با نگرش فلسفي انسان به عنوان يك كل و مجموعه اي پيچيده بنا نهاده شده است ، طب كل نگر اطلاق ميشود و تمامي روشهاي درماني را كه در قالب طب رايج نمي گنجد واز شيوه هاي درماني طب رايج تبعيت نمي كند طب مكمل يا جايگزين مي نامند.

طبق اعلام WHO، هوميوپاتي پس از طب رايج دومين سيستم پزشكي مورد استفاده در دنياست . هوميو (homoios (در زبان يوناني به معني همگون و پاتيpathos ) (به معني بيماري مي باشد و بر اساس اصل همگون ، همگون را در درمان مي كند عمل ميكند و این اصل مشابهت، کاملاً در تناقض با اصل تضادهاست که درمان درطب کلاسیک بر این اصل استوار است. اين اصل ، اصلي كلي است كه ميتوان آن را به بسياري از مسائل اجتماعي و خارج از حوزه درمان نيز تعميم داد. تاريخچه اين فلسفه به زمان بقراط برمي گردد و موارد استفاده از آن توسط پزشكاني چون ابن سينا نيز در تاريخ گزارش شده است. در نوشته های بقراط آمده است که درمان را می توان از طریق قانون تضادها ویا قانون مشابهت انجام داد وحتي در ادبيات قديم نيز به اين اصل اشاره شده است كه داروي زهر، زهراست.

كار اساسي دارو درمانيهوميوپاتي  به شيوه امروزي، حاصل زحمات ساموئل هانمن پزشك، داروساز و شیمیست آلماني در سال 1790 ميلادي مي باشد كه پس از مورد امتحان قرار دادن صد دارو در عرض شش سال اولین نوشته خود را به چاپ  رساند. هانمن برای کاهش توکسیسیتی دارو ها تصمیم به کاهش دوز آنها گرفت و چون دقت ترازوها در آن زمان بالا نبود از رقیق کردن داروها استفاده كرد و دريافت که رقیق کردن و تکان دادن داروها در هر مرحله (دینامیزاسیون) قدرت و عمق اثر داروها را افزایش می دهد.

به طور خلاصه هوميوپاتي سيستمي از درمان است كه هدفش بهبود سطح سلامتي يك موجود از طريق كاربرد داروهاي توانمند شده اي است كه براساس قانون تشابهات انتخاب شده اند و اين داروها ميتوانند گياهي، معدني ، مواد جانوري و يا حتي شيميايي باشند .

براي تعيين اثر داروها ابتدا  دارو به افراد داوطلب سالم داده شده و علائمي كه در اين افراد ايجاد مي كنند ثبت شده (Proving) و سپس مجموعه اين نتايج در فرهنگ دارويي هوميوپاتي ثبت مي شود.. سپس علائم بيمار (با تاكيد بر تمامي علائمي جسمي و رواني ) گرفته شده و سعي مي شود مشابه ترين دارويي كه قادر به ايجاد علائم مورد نظر در يك موجود سالم باشد تجويز شود . هرچه اين تشابه بيشتر باشد بيماري به نحو موثرتر و بهتري درمان خواهد شد.

براي مثال مصرف دوز كم آرسنيك در فرد سالم  ايجاد علائمي چون رينيت ، سرفه ، احساس عطش كه با خوردن جرعه اي آب بر طرف ميشود، آژيتاسيون ، ترس از مرگ ، اضطراب ، احساس درد سوزشي در بدن كه با گرما بهتر ميشود و تشديد علائم هنگام نيمه شب مي نمايد كه در فرهنگ دارويي هوميوپاتي ثبت شده است . حال در صورتي كه بيماري با علائم رينيت ( اعم از اينكه ناشي از عفونت وايرال بوده ويا در اثر آلرژي باشد ) به اضافه علائم همراه فوق مراجعه نمايد مصرف آرسنيك بيماري او را بهبود خواهد بخشيد . حال بيمار ديگري را در نظر بگيريد كه با علائم رينيت مراجعه كرده ولي  علائم همراه او قرمزي و سوزش بيني ، بثورات پوستي و خار ش كه در رختخواب تشديد ميشود و در گيري مفاصل  مي باشد . با مراجعه به فرهنگ دارويي در مي يابيم كه مصرف سولفور علائم مشابهي را در افراد داوطلب سالم ايجاد ميكند پس دادن سولفور به اين شخص سبب بهبودي علائم او ميشود .

مشاهده می شود که با توجه به نگرش متفاوت هومیوپاتی به بیماری دلیلی ندارد که داروی تجویز شده برای دو فرد مبتلا به يك بيماري مشابه یکسان باشد و با توجه به این که از نقطه نظر متدولوژی نیز بیماری های مختلف علائم متفاوتی نشان داده و مسائل زمینه ای افراد نیز با یکدیگر متفاوت است قطعا پس از جستجوي مشابه ترين دارويي كه تجويزآن علايم يكساني را در افراد سالم ايجاد كند به داروهاي متفاوتي خواهيم رسيد و در نتیجه هیچ الگوریتم مشخصی برای درمان نمی توان ارائه داد.                                   

مسئله مورد بحث این است که پس از انجام دینامیزاسیون یا توانمند کردن داروها اثبات وجود دارو در محلول از نظر شیمیایی ممکن نیست و این تجربه ای است که برای اثبات آن فرضیات متعددی از دیدگاه علم فیزیک بیان شده است. جالب اینجاست که در بدن انسان نیز سیتوکین ها با غلظت بسیار کم عمل می کنند برای مثال اینترلوکین يك پرولیفراسیون سلول های Tرا در غلظت کمتر

از 10¹⁹و بتااندورفین ها کار تنظیم فعالیت Natural killer-cellرا در غلظت¹⁸ 10 انجاممی دهند .

در سال 1985 جك بنويست(jacques beneviste)  بيولوژيست فرانسوي تحقيقي را روي بازوفيلها انجام داد. بازوفيلها داراي گرانونهاي حاوي هيستامين مي باشند كه مسئول واكنشهاي  آلرژيك بوده و ميتواند در مقابل آنتي ايمينوگلوبولينEدگرانوله شوند. بنويست آنتي ايمينوگلوبولين Eرا مشابه تهيه داروهاي هوميوپاتي ديناميزه كرد(رقت بسيار بالا و تكان زياد ) و مشاهده نمود كه آنتي ايمينوگلوبولين Eدر اين حالت نيز اثر خود را روي گرانولهاي حاوي هيستامين اعمال مي‌كند.جالب اينجا بودكه بسياري از دانشمندان نتيجه كار بنويست را باور نكردند تا اينكه چهار آزمايشگاه تحقيقاتي بطور همزمان در فرانسه، بلژيك ، هلند و ايتاليا به سرپرستي پرفسور روبرفرويد(M.Roberfroid)در دانشگاه لوون(Louvain)بلژيك بررسي مقايسه اي را روي مهار دگرانولاسيون ناشي از آنتي ايمينوگلوبولين Eبازوفيلها توسط محلول بسيار رقيق شده و توانمند شده هيستامين ( به نحوي كه هيستامين از نظر شيميايي در محلول قابل اثبات نباشد ) ومحلول كنترل آب خالص انجام دادند (لازم به ذكر است كه هيستامين اثر مهاري روي دگرانولاسيون بازوفيلها دارد) و نتايج اين تحقيقات اختلاف معني دار بين دو گروه مورد مشاهده یعنی آب خالص و هیستامین رقیق شده بود، يعني هيستامين رقيق شده اثر مهاري مشابه هيستامين روي بازوفيلها اعمال مي كند .

در حل مناقشه فوق باید بدانیم که وظیفه اصلی ما به عنوان یک درمانگر ساختن فرضیه نیست. همانگونه که در مثالهای فوق اشره شد این اصل  بارها و بارها در عمل و تجربه ثابت شده و تحقیقات متعددی صحت آن را به اثبات رسانده است و قطعاً عدم توانایی بشر در اثبات یک فرضیه دلیل بر رد تجربه نیست.

تا بحال مطالعات باليني بسياري نيز در زمينه هوميوپاتي انجام شده است كه يكي از جديدترين آنهامطالعه اي است كه در ژوئن 2007روي 60 بيمار مبتلا به بيماري پوستي مزمن (اگزما، آّكنه و كهير)درژاپن انجام شده و نتايج بر اساس بهبودي فاكتورهاي خواب، خارش، ضايعه پوستي، رضايت از زندگي،رضايت از ارتباطات بين فردي وتوانايي انجام كار سنجيده شده كه 88% بيماران بيش از 50%بهبودي را در زمينه هاي فوق ذكر كردند.(جهت مرور اّخرين مقالات علمي در زمينه هوميوپاتي به سايت   http://www.curantur.de/Research/research.htmlمراجعه شود.)                                  

مشاهده مي شود كه ملاک تأثیر دارو در هومیوپاتی بهبودی یک علامت نیست زیرا این علامت تنها نشانه ای از بیماری و قلة یک کوه یخی است و بهبودی دردو سطح روان و جسم مدنظر می باشد و دارو  با بر قراری تعادل در نیروی حیاتی و شاید تعادل در سیستم ایمینولوژیک عمل می نماید که می تواند.

عامل  مؤثری درامر پیشگیری نیز باشد و در اینجا بدن به دنبال تجويز داروي هوميوپاتي همانند  واكسيناسيون به طور فعالانه بازسازی و تنظیم خود را انجام می دهد.

باتوجه به نگاه جامع هوميوپاتي به مسئله سلامت و بيماري بسياري از مواردي ( چون حسادت، احساس رها شدگي و تنهايي ،ترس......) كه قطعا سلامت انسان را تهديد مي كند ولي در طب رايج فعلي بيماري محسوب نشده و قطعاً درماني نيز براي آن پيش بيني نشده است در طب هوميوپاتي بيماري محسوب شده  و قابل درمان مي باشند.

متأسفانه با گذشت زمان متدولوژی هومیوپاتی در بسیاری از کشورهای غربی تحت تأثیر دید جزء نگر قرار گرفته و تجویز داروها بر اساس بیماری و نه بیمار صورت می پذیرد (متد غیر کلاسیک) و همین امر انجام تحقیقات و نتایج آن را با مشکل روبرو ساخته است  و از طرفی عدم اتفاق نظر هومیوپاتها در تجویز دارو  به علت نداشتن گاید لاین مشخص و تأکید بیشتر بر ذهنیت تا عینیت انجام تحقیقات را بیش از پیش دشوار کرده است که امید می رود این معضل با تلاشی که محققان کشورمان در جهت تغییر متدولوژی در حال انجام هستند مرتفع گردد.

شایسته است که چشم هایمان را به روی بن بست های موجود در عرصه سلامت باز کرده و راه حلی متفاوت بیاندیشیم. هیچ دریچه و روزنه ای به روی انسان گشوده نخواهد شد مگر با نگاهی خلاقانه و جرأت و شهامت به گونه ای دیگر نگریستن، که خلاقیت چیزی  جز خلق راه حل های جدید و یا صیقل دادن ایده های قدیمی و پذیرش کثرت ها نیست. باشد که در سایه این تسامح و تساهل به وحدت برسیم.