مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی

مرضیه لطیفی هستم، استادیار گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت و ایمنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و به عنوان عضو سابق هیأت علمی مرکز تحقیقات حقوق و اخلاق پزشکی، طرحی با عنوان عوامل مؤثر بر سوگ خانواده‌های اهداکننده عضو در ایران را در این مرکز تصویب نمودیم که با حمایت‌های کامل مرکز تحقیقات این طرح انجام شد و مقاله کیفی آن در مجله BMC Psychology با افیلیشن مرکز به چاپ رسید. ضمن عرض تشکر از فرصت ارائه این مطالب، در پاسخ به سؤالات نشست خبری، موارد زیر را توضیح می‌دهم:

با توجه به گزارش نهایی طرح عوامل مؤثر بر سوگ خانواده‌های اهداکننده عضو در ایران، به سؤالات نشست خبری پاسخ دهید:

۱. دلیل انتخاب طرح بررسی سوگ در خانواده‌های اهداکننده عضو و دغدغه‌های کشور:
انتخاب این طرح به دلیل اهمیت ویژه موضوع سوگ در خانواده‌های اهداکننده است. در فرآیند اهدای عضو، خانواده‌ها در شرایطی بسیار حساس و پر از غم و اندوه قرار دارند و نحوه مدیریت این سوگ نقش مهمی در سلامت روان آن‌ها و همچنین در تشویق دیگر خانواده‌ها به مشارکت در فرآیند اهدای عضو دارد. با توجه به کمبود ارگان‌های اهدایی و نقش خانواده‌ها در تصمیم‌گیری نهایی، مطالعه دقیق این احساسات و نیازهای روانی خانواده‌ها می‌تواند راهکارهای مؤثری برای کاهش موانع و افزایش رضایت و مشارکت در فرآیند اهدای عضو ارائه دهد. دغدغه اصلی کشور ما در این حوزه، توازن بین نیازهای سلامت بیماران و حمایت‌های روانی از خانواده‌های درگیر است که با پژوهش‌های تخصصی‌تر می‌توان به راهکارهای عملی و فرهنگی مناسب دست یافت.

۲. آیا در آثار علمی نسبت به موضوع سوگ خانواده‌های اهداکننده نمونه مشابهی برخورد کرده‌اید؟
اگرچه در حوزه پیوند اعضا تحقیقات زیادی انجام شده است، اما موضوع سوگ خانواده‌های اهداکننده، به‌خصوص در قالب مطالعات جامع و متمرکز بر ابعاد روان‌شناختی و فرهنگی، در ادبیات علمی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اکثر مطالعات بیشتر بر فرآیندهای فنی و مدیریتی اهدای عضو تمرکز داشته‌اند و کمتر به عواطف، احساسات و نیازهای روانی خانواده‌ها پرداخته شده است. بنابراین، کار ما با تمرکز بر ابعاد سوگ و راهکارهای مدیریت آن، گامی مهم در پر کردن این خلأ علمی محسوب می‌شود.

۳. چگونه می‌توان موضوع سوگ در خانواده‌های اهداکننده را مدیریت کرد؟
برای مدیریت مؤثر سوگ در این خانواده‌ها، باید چند رویکرد کلیدی را در نظر گرفت:

• آموزش و توانمندسازی کارشناسان و هماهنگ‌کنندگان اهدای عضو در مهارت‌های ارتباطی و روان‌شناختی، تا بتوانند در لحظات حساس حمایت مناسبی ارائه دهند.

• فراهم کردن خدمات مشاوره روان‌شناختی پیش و پس از اهدای عضو، برای کاهش احساس گناه، استرس و اضطراب خانواده‌ها.

• ارتقای آگاهی عمومی و فرهنگی درباره اهمیت اهدای عضو و نحوه مدیریت احساسات پس از آن، تا خانواده‌ها احساس حمایت و درک بیشتری داشته باشند.

• ایجاد شبکه‌های حمایتی و گروه‌های هم‌اندیشی برای خانواده‌های درگیر، تا بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و احساس تنهایی نکنند.

با اجرای این رویکردها، می‌توان میزان سوگ و اضطراب خانواده‌ها را کاهش داد و در فرآیند اهدای عضو فرهنگ‌سازی مثبت و مؤثری انجام داد.

سخن پایانی:
در پایان، از همه مخاطبان عزیز درخواست می‌کنم که در کنار توجه به اهمیت اهدای عضو، به نیازهای روانی و عاطفی خانواده‌های درگیر نیز توجه ویژه داشته باشند. حمایت اجتماعی و آگاهی‌بخشی فرهنگی، کلید موفقیت در این مسیر است. هدف نهایی، افزایش تعداد اهدای اعضا و حفظ سلامت روان خانواده‌ها، در کنار نجات جان بیماران نیازمند است. از همکاران و مسئولان حوزه سلامت درخواست دارم که با همکاری و هم‌فکری، محیطی امن و حمایتگر برای خانواده‌های اهداکننده فراهم آوریم.

با تشکر و سپاس از توجه شما.