دکتر محمود عباسی - رییس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی



یکی از مهم ترین حقوق اساسی مردم در جامعه، حق تعیین سرنوشت است. این حق، از جمله حقوقی است که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آن را به رسمیت شناخته است. از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) حق تعیین سرنوشت از حقوق اساسی مردم می باشد که به موجب آن، هر ملتی باید سرنوشت خودش را خودش معین کند. از دیدگاه امام (ره)، نه تنها همه مردم دارای حق رأی هستند، بلکه اساس حق مشارکت و تعیین سرنوشت نیز برای همه مردم وجود دارد و تمامی اقشار مردم اعم از مرد و زن باید در سرنوشت خود مشارکت داشته باشند.

بنیان جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر استقلال و آزادی است و انقلاب اسلامی برسبیل عدالت استوار است و برای تحقق آن تلاش می‌کند. گفتمان انقلاب اسلامی نه تنها حق را در مدار خود قرار داده، بلکه حق اصیل و جاودانه‌ای را در نظر دارد و عدالتی که گفتمان انقلاب اسلامی بر آن قرار دارد بر اساس حق لایتغیر و حاکم بر هستی است. بر همین اساس می توان گفت که مهمترین موضوع حقوق شهروندی حق‌الناس است و در ادبیات دینی نیز خدا از حق الناس نمی گذرد و این واژه دینی است و جایگاه آن نیز در جامعه بسیار بالاست. رای مردم و حفاظت از آن جزو حقوق الناس است و از طرفی مقام معظم رهبری هم آراء مردم را حق الناس معرفی کردند؛ بنابراین اساس نظام ما بر حقوق الناس استوار است و اساس حقوق شهروندی نیز بر این حق.

انتخابات به عنوان حق مشارکت سیاسی در تعیین سرنوشت مردم به عنوان یک حق شهروندی هم در قانون اساسی، و سیاست های کلی انتخابات، هم در قوانین عادی و هم در حقوق شهروندی مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس از مواد 16 تا 18 منشور حقوق شهروندی به این اصل پرداخته است که طبق:

ماده 15- شهروندان به شکل برابر از حق مشارکت در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش برخوردارند و می‌توانند این حق را از طریق همه‌پرسی یا انتخابات آزاد و منصفانه اعمال کنند.

ماده 16- شهروندان برای مشارکت و نظارت در فرآیند انتخابات، برخورداری از امکانات و امتیازات دولتی ( ازجمله یارانه، تبلیغات رادیوئی، تلویزیونی و مانند این‌ها )، بهره‌مندی از کمک‌های مردمی و سایر روش‌های تأمین هزینه‌های انتخاباتی، شکایت و اعتراض به تخلفات انتخاباتی نزد مقامات صلاحیت‌دار، از حقوق برابر برخوردارند.

ماده 17- تصمیمات، اقدامات یا اظهارات مقامات و مسئولان دولتی، عوامل اجرایی و نظارتی و مأمورین نظامی، انتظامی و امنیتی پیشتاز انتخابات، در جریان بررسی شرایط نامزدهای انتخاباتی و پس از انتخابات باید کاملاً شفاف، بی‌طرفانه و قانونمند باشد به‌ گونه‌ای که حتی شائبه تقلب یا تخلف، یا حمایت از نامزد یا نامزدهای خاص به وجود نیاید.

ماده 18- صداوسیما و همه رسانه‌هایی که از بودجه یا اموال عمومی استفاده می‌کنند، باید بی‌طرفی کامل را در مراحل مختلف انتخابات رعایت کنند تا شائبه حمایت از نامزد یا نامزدهای خاص به وجود نیاید.

مشارکت در انتخابات و انتخاب نامزد اصلح وظیفه‌ای اخلاقی، مدنی و ملی است. همه شهروندان «حق» دارند رئیس‌جمهور کشورشان را در جریان یک انتخابات آزاد برگزینند و سکان قوه‌مجریه را به کسی بسپارند که بتواند با تدبیر و اقتدار، نقش و سهم خود را در اداره امور کشور ایفا کند.

همه می‌توانیم و باید از این «حق» استفاده کنیم و توجه داشته باشیم که ملت‌های پیشرو، مقتدر و سرافراز دنیای کنونی ملت‌هایی هستند که آحاد شهروندانشان در راه استیفای این حق تلاش می‌کنند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران محصول مبارزات و جانفشانی‌های ملت ایران است. این میثاق ملی، حق مردم را برای انتخاب آزادانه مسئولان و نمایندگان تصریح و تضمین کرده است. یادآوری این نکته بسیار مهم است که مشارکت فعال، آگاهانه و مسئولانه در انتخابات، آن هم در اوضاع و احوالی که امواج سرکش جنگ و ترور و توطئه و تحریم منطقه را فراگرفته است، از هر زمان حساس‌تر و حیاتی‌تر است. دشمنان و بدخواهان ملت ایران و انقلابی که دستاورد آحاد مردم ایران است، هیچ فرصتی را برای مخدوش کردن حیثیت این ملت از دست نمی‌دهند. بزرگ‌ترین سرمایه سیاسی و اجتماعی این ملت، همبستگی و یکپارچگی ملی است که تا‌کنون با حساسیت و غیرت وصف‌ناپذیری از آن حراست شده است. اکنون، دیگربار زمان دفاع از وجهه و حیثیت سیاسی مردم این مرزوبوم فرارسیده است. به یاد داشته باشیم که مشارکت مسئولانه و آگاهانه در این انتخابات، یکی از کوتاه‌ترین و موثرترین راه‌های نه فقط استیفای حقوق شهروندی،‌ بلکه افزایش حیثیت و حرمت ملتی است که آزادگان جهان آن را پرچمدار یکی از بزرگ‌ترین نهضت‌های انقلابی سده اخیر می‌شناسند و با ستایش و احترام از آن یاد می‌کنند.

مصونیت و مشروعیت دولت ها به مردمی بودن آنها است و یکی از راه های مشروعیت بخشی از انتخابات به دست می آید. بنابراین وقتی مردم در انتخابات مشارکت داشته باشند یعنی نظام را از خودشان می دانند و مشروعیت آن را به خوبی پذیرفته اند. در نتیجه باعث ایجاد همبستگی میان دولت و ملت می شود. حضور افراد در انتخابات برای تحلیلگران سیاسی بسیار مهم است، چون آنها با این تحلیل بر شرایط داخلی جامعه آگاه می شوند و با مشاهده نتیجه منفی مشارکت در انتخابات مسایل داخلی را ارزیابی می کنند.

یادمان باشد ایران در میان کشورهای خارجی دوستان و دشمنانی دارد. از این رو در هنگام برگزاری انتخابات مخالفان می کوشند،‌ با ایجاد اختلاف، مشارکت مردمی را کاهش دهند و پس از انتخابات نیز سعی می کنند، حضور جامعه را ضعیف نشان دهند اما نباید به تبلیغات آنها توجه داشت. البته نمی توان از این تبلیغات غافل بود زیرا انعکاس خبرهای انتخابات در رسانه های آنها می تواند کمک فراوانی به کشور کند. بنابراین مشارکت گسترده مردم در انتخابات می تواند یک چهره واقعی از کشور در فضای بین المللی نشان دهد.