یکی از چالش‌های جدی نظام سلامت و جامعه پزشکی کمرنگ بودن ملاحظات اخلاقی و به‌ویژه ارتباط کلامی مؤثر برخی پزشکان با بیماران است.

بسیاری از بیماران از نحوه پذیرش خود در مطب پزشکان شکایت می‌کنند. متأسفانه برخی پزشکان، بیماران را بدون توجه به حقوق آن‌ها در جمع چند بیمار دیگر ویزیت می‌کنند و یا در حضور دیگران از آن‌ها سؤالاتی می‌کنند که منجر به افشای اسرار آنان می‌شود و بیمار ناگزیر باید در حضور دیگران از مشکلات شخصی خود بگوید و پزشک نیز در چند دقیقه چندین بیمار را همزمان ویزیت می‌کند؛ این یعنی افشای اسرار پزشکی و نقض آشکار حقوق بیماران.

با تورقی در پرونده‌های پزشکی که در دادسرای انتظامی نظام پزشکی و هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر انتظامی تشکیل شده می‌توان این نکته را دریافت که بخش قابل ملاحظه‌ای از موارد نارضایتی بیماران از پزشکان به دلیل نداشتن ارتباط کلامی مؤثر پزشک با بیمار، قبل و یا در فرایند معالجه و پس از درمان و جراحی است. 

حال آنکه اساس و بنیان اخلاق پزشکی به رابطه مستحکم پزشک و بیمار بازمی‌گردد که مصداق بارز آن، هنر ارتباط کلامی مؤثر این دو با یکدیگر است. 

یکی دیگر از مصادیق نبود این ارتباط نبود سازوکار مناسب در نحوه پذیرش بیماران است. برای مثال در بسیاری از مراکز درمانی رضایت‌نامه‌های درمانی توسط افرادی غیر از پزشک معالج یا منشی مطب و یا مسئول پذیرش بیمارستان دریافت می‌شود که این کار، هم غیراخلاقی و هم غیرقانونی است. بر اساس موازین اخلاق پزشکی، پزشک موظف است پیش از درمان و یا عمل جراحی توضیحات لازم را به زبانی ساده به بیمار ارائه دهد و آنگاه رضایت‌نامه و برائت‌نامه را خود، از بیمار دریافت نماید. این در حالی است که متأسفانه در مراکز درمانی و بیمارستان واحد پذیرش بیمارستان پیش از ورود بیمار به اتاق عمل، فرم‌های رضایت‌نامه و برائت‌نامه را مقابل او قرار داده و از وی می‌خواهد آن را امضا کنند. فرم‌هایی که در آن قید شده چنانچه برای بیمار اتفاقی افتاد یا فوت کرد هیچ‌گونه مسئولیتی متوجه پزشک و کادر درمان نیست. آن هم در شرایط حساسی که خانواده و همراهان بیمار پیش از ترک منزل، تمام سعی و تلاش خود را برای آرامش و کاستن از استرس و بیمارشان به کار بسته‌اند. 

حال آنکه پزشک می‌توانست اطلاعات لازم را در مطب خود و روزهای قبل از عمل در اختیار بیمار و یا همراهان او قرار دهد. به همین دلیل معتقدیم آموزش مستمر اخلاق پزشکی برای پزشکان و ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی نیازی اجتناب‌ناپذیر و ضروری است.

یکی از موضوعات بسیار مهمی که همواره باید مورد توجه قرار گیرد شکل‌گیری رابطه منطقی سالم و مؤثر بین پزشک و بیمار است تا مطمئن شویم بیمار با خاطری آسوده از مطب پزشک و مراکز درمانی یا بیمارستان خارج می‌شود.

در برخی موارد، پزشکان پس از انجام عمل جراحی بیماران را به حال خود رها می‌کنند و لحظات حساسی را که باید در بیمارستان بر بالین بیمار بمانند تا به لحاظ روحی و روانی از آن‌ها حمایت کنند، حضور ندارند و همین غیبت موجب افزایش نگرانی بیمار، همراهان و خانواده او می‌شود. این موضوع نیز از مواردی است که به افزایش موج شکایت‌ها علیه جامعه پزشکی و کادر درمان دامن می‌زند. درحالی که اگر به‌درستی رابطه‌ای منطقی میان پزشک و بیمار شکل بگیرد و پزشکان حقوق بیماران را رعایت کنند بخش قابل توجهی از شکایت‌ها کاهش خواهد یافت. 

متأسفانه باید تأکید نمود نظام سلامت ما در ارائه آموزش‌های لازم در این خصوص ضعیف عمل کرده و ناکارآمد بوده است. بنابراین ضرورت دارد برنامه‌های درسی مدونی برای دانشجویان و دستیاران پزشکی و برنامه‌های مستمری برای آموزش مداوم پزشکان و کادر درمان پزشکی در این مورد تدوین و اجرا شود.

روابط عمومی مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی