حق بر سلامت حلقه ارتباط نسل های سه گانه حقوق بشر است و طیف وسیعی از حق های حقوق بشری از جمله حق بر حیات، حق برخورداری از آب آشامیدنی سالم، حق دسترسی به غذای کافی، مقوّی و محیط زیست پاک را دربر می گیرد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت دادگستری، دکتر محمود عباسی معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری و دبیر علمی کنفرانس تخصصی ایدز، اخلاق زیستی و حقوق بشر که به عنوان سخنران افتتاحیه این کنفرانس سخن می گفت با اشاره به اینکه « حق بهره مندی از عالی ترین استاندارد قابل حصول سلامتی» به عنوان حقی بنیادین توصیف می‌شود تأکید کرد برای تحقق و بهره مندی از سایر حق ها و آزادی ها، حق بر سلامت از اهمیت بسیاری برخوردار است. هر چند این حق به لحاظ محتوا، به نسل دوّم حقوق بشر تعلق دارد، لیکن ارتباطی نزدیک با سایر نسل های حقوق بشری دارد. 



متن کامل سخنرانی دکتر محمود عباسی معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری به شرح زیر است:



حق بر سلامت، طیف وسیعی از حق ها را گرد هم آورده است که هر کدام نقشی انکارناپذیر در تحقق آن ایفا می کنند. بر این اساس، برخورداری از آب آشامیدنی سالم، غذای کافی و مقوّی، محیط زیست پاک و... مقوّم ذات سلامتی انسان به شمار می روند. در کنار این مسئله، برخورداری از حق حیات بدون برخورداری از سلامتی جسم و روان بی معنا خواهد بود. همین واقعیت شاهدی بر این مدعاست که کلیه ی مصادیق حقوق بشر، متقابلاً به هم وابسته، غیرقابل تفکیک از هم و مرتبط به هم می باشند. 

هدف حق بر سلامت به معنای ایجاد محیطی است که در آن ارتقاء سلامت همگام با حفظ حقوق فردی و اصول کلی برابری و عدالت تحقق یابد. ایجاد کمیته های خاص توسط سازمان ملل متحد متشکل از کارشناسان حوزهای مختلف برای باز بینی معاهدات و توافق نامه ها اقدامی ضروری در جهت بسط و گسترش فرهنگ حاکم بر موضوع محسوب می شود و این کمیته ها با دریافت گزارش از بخش های دولتی و خصوصی ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی و سلامتی و اطمینان از اجرای مفاد معاهدات مصوب می کوشند تا با طرح ها و دیدگاههای خاصی، سلامت را برای همه ابناء بشر تضمین نمایند. 

دبیر علمی کنفرانس تخصصی ایدز، اخلاق زیستی و حقوق بشر اظهار داشت: افراد، جوامع و دولتها باید در اتخاذ تصمیم های لازم بهداشتی و سلامتی خود نقشی فعال و مؤثر داشته باشند. نهادهای دولتی و سازمان های خصوصی باید برای تأمین حق بر سلامت مطابق با استاندارد های لازم برای همگان تلاش نموده و در قبال آن پاسخ گو باشند. 

وی در ادامه به وجه تمایز حق بر سلامت و حق بر سالم بودن، مؤلفه های حاکم بر حق بر سلامت و حقوق بنیادین در قلمرو و ایدز پرداخت و گفت:

* در حال حاضر بیماری ایدز به یکی از معضلات جامعه ی بشری تبدیل شده است. در این حین یکی از موثرترین راهکارها در مواجهه ی با ایدز آموزش و نهادینه کردن حقوق بشردر کشورهاست. 

* حقوق بشر دارای اصول و ارکانی است، که مهم ترین آنها در حمایت از مبتلایان به ایدز عبارتند از: 

رفع تبعیض، حق بر سلامت، حق برابری زن و مرد، حقوق کودکان، حق محرمانه بودن، حق آموزش و اطلاع، حق اشتغال، حق ازدواج و تشکیل خانواده، حق امنیت، مددکاری و رفاه اجتماعی، حق آزادی و حق مهاجرت که این حقوق در قوانین و مقررات داخلی و بین المللی دیده می شود. 

مهمترین اصل اخلاق زیستی و حقوق بشر تعهد به احترام گذاردن نسبت به کرامت انسانی و حقوق بشر است که در عناوین اعلامیه جهانی حقوق بشر ، ژنوم انسانی و حقوق بشر و اخلاق زیستی تجلی یافته است. 

اعلامیه جهانی حقوق بشر سال ۱۹۴۸ نیز منزلت و ارزش انسان را برای تمامی مردم و تمامی ملتها تأیید می کند.

عباسی ضرورت توجه به اخلاق زیستی و حقوق بشر در عرصه سلامت را در زمینه های ذیل برشمرد:

۱- توسعه و پیشرفت در پرتو آزادی های علمی و حق تحقیق علمی 

۲- افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت زندگی 

۳- توجه به کرامت انسانی و احترام به حقوق بشر

۴- ارتقاء رفاه زندگی افراد، خانواده ها، گروه ها و جوامع 

۵- پیشرفت علمی و فنآوری و ضرورت توجه به عوامل روانی، اجتماعی و فرهنگی 

۶- تنوع فرهنگی و میراث مشترک بشریت در پرتو حقوق بشر و آزادی های اساسی 

۷- توجه به حساسیت های روحی و تفکرات اخلاقی در کنار پیشرفت های علمی و فنآوری 

وی با اشاره به تعهدات بین المللی دولتها در زمینه ایدز و اچ . آی . وی تأکید کرد:

* به طور کلی در نظام بین المللی حقوق بشر و به ویژه در زمینه ی حق بر سلامت، در یک تقسیم‌بندی سه دسته تعهد کلی برای دولت ها قابل شناسایی است: 

* تعهد به رعایت، مستلزم اینست که دولت ها به طورمستقیم یا به طور غیرمستقیم از مداخله در بهره‌مندی از حق بر سلامت اجتناب کنند 

* تعهد به حمایت، دولت را ملزم می کند که از بهره‌مندی از حق بر سلامت در برابر مداخلات و مزاحمت های افراد ثالث حمایت به عمل آورد 

* تعهد به اجرا، در بردارنده ی طیف وسیعی از اقدامات قانونی، قضایی، مالی و...جهت اجرا و پیشبرد حق بر سلامت است. 

معاون حقوق بشر و امور بین الملل وزیر دادگستری در جمع بندی سخنان خود در این کنفرانس تخصصی گفت:

پیشگیری از شیوع بیماری ایدز و کاهش تالمات مبتلایان و افراد مشکوک به ابتلا مستلزم احترام به حقوق اشخاص می باشد. گرداگرد جهان بیشتر مردمی دچار ایدز می شوند که از حقوق اساسی اجتماعی و اقتصادی برابر محروم بوده اند. نادیده گرفتن حقوق اساسی، اراده مردم را در دستیابی به دفاع از خود، پدید آوردن زندگی پایدار و حفاظت از خود محدود می کند. 

* در نتیجه مردم بیشتر در معرض ابتلا به ویروس و اثرات همه گیری بر زندگی خود قرار می گیرند. بنابراین ضرورت دارد که همه گیری ایدز را در چارچوب حقوق بشر ارزیابی کنیم. همچنین نگاه کردن به همه گیری از این منظر برخی پیش نیازهای اقدام موثر را روشن تر می کند. 

* آمیختن اصول، هنجارها و معیارها آنگونه که در ابزارهای حقوق بشر بین المللی تعبیه شده است و استفاده از بنیادهای ملی و بین المللی حقوق بشر در تحقق این حقوق، از جمله این ابزارها می باشند. 

* تمامی دولت ها، صرفنظر از رژیم های سیاسی و فرهنگی و اقتصادی ملزم به اعتلا و احترام به حقوقی هستند که توسط اسناد بین المللی به عنوان حقوق بنیادین و آزادی های فردی شناخته شده اند. در این میان تعداد کمی از این اسناد مستقیما به بیماری ایدز می پردازند. 

* شخص مبتلا به ایدز، مانند دیگر افراد جامعه حقوقی دارد که باید به آنها احترام گذاشته شود. تضعیف حقوق افراد مبتلا نه تنها جامعه را مورد حمایت قرار نمی دهد، بلکه زمینه گسترش شیوع بیماری را افزایش می دهد. 

* فرد مبتلا هنگامی که حقوق خود را در خطر می بیند و از جامعه طرد می شود درصدد انتقام برمی آید و این امر باعث تسریع در گسترش ایدز در جامعه خواهد شد. بنابراین تنها راه مبارزه موثر با ایدز دادن اطلاعات و تضمین های لازم به فرد مبتلا جهت اطمینان دادن به او از احترام به حقوقش می باشد. 

* حقوق انسانی که برای کاهش آسیب پذیری نسبت به ایدز و تخفیف اثر و همه گیری حیاتی هستند در اسناد حقوق بشر موجود مانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، میثاق حقوق مدنی و سیاسی، مقاوله نامه های بین المللی کار، پیمان نامه رفع انواع تبعیض علیه زنان و کنوانسیون حقوق کودکان ذکر شده اند. 

* رفع تبعیض، تساوی و مشارکت، اصول پایه ی هر استراتژی موثر مبارزه با ایدز در زمینه حقوق بشر هستند. 

به عبارت دقیق تر اصولی از حقوق بشر که ارتباط بیشتری با حفظ احترام افراد مبتلا و متاثر از ایدز و پیشگیری از گسترش عفونت دارند عبارتند از رفع تبعیض، حق برسلامت، حق برابری زن و مرد، حقوق کودکان، حق محرمانه بودن، حق برآموزش و اطلاع، حق اشتغال، حق ازدواج و تشکیل خانواده، حق امنیت، مددکاری و رفاه اجتماعی و حق برخورداری از آزادی های قانونی. 

بر اساس این گزارش این کنفرانس که با مشارکت معاونت حقوق بشر و امور بین الملل وزارت دادگستری، دفتر برنامه سازمان ملل در زمینه ایدز در جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، انجمن علمی حقوق پزشکی ایران، کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو، انجمن بین المللی اخلاق زیستی اسلامی و اتحادیه انجمن های علمی گروه حقوق ایران در تاریخ ۲۷/۸/۱۳۹۴ در تالار همایش های بین المللی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، ابعاد مختلف ایدز را با حضور متخصصان و صاحب نظران حوزه های مختلف پزشکی، حقوق، اخلاق، فقه، فلسفه مورد بررسی قرار داد و تنی چند از مقامات اجرایی و اساتید حوزه های مختلف علمی به ایراد سخنرانی پرداختند.