شرق: روز دوشنبه، آخرین نشست از سلسله نشست‌های تشکل‌های حامی زنان آسیب‌دیده در سراسر کشور با حضور معصومه ابتکار، طیبه سیاوشی و جمعی از مسئولان سازمان بهزیستی، در دفتر معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری برگزار شد. در این جلسه پایانی گزارشی از فعالیت‌های 10‌ماهه در معاونت امور زنان و خانواده در تعامل با ان‌جی‌او‌ها و دستگاه‌های مختلف مدیریتی و قوه قضائیه ارائه شد.

در ابتدای این جلسه، طیبه سیاوشی، مشاور معصومه ابتکار، در معاونت امور زنان و خانواده گفت: «تمام تلاش ما در جهت این بود که بتوانیم افزایش کمّی و کیفی در بحث خانه‌های امن داشته باشیم. گزارش‌ها حاکی از آن است که طی بحران کرونا خشونت خانگی نه‌تنها در ایران بلکه در جهان افزایش داشته است . در چنین شرایطی مسلما خانه‌های امن می‌توانند به زنان خشونت‌دیده کمک کرده و خشونت خانگی را تا حدی کاهش دهد. امیدواریم در روزهای پایانی دولت دوازدهم بتوانیم گزارش مناسبی را به مردم ارائه کرده و همچنین امیدوار باشیم که در دولت بعدی به این امر مهم پرداخته شود و اقدامات مختلف ادامه داده شود . خاطرمان باشد که سوگیری‌های متفاوت دولت‌ها در بحث سیاسی و حوزه زنان مسلما تأثیر زیادی در سطح کاهش یا افزایش خشونت خانگی دارد. امیدواریم دولت سیزدهم به این مسئله توجه کند». سیاوشی تصریح کرد: «با توجه به اینکه معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری در امر آموزش خانه‌های امن پیش‌قدم شد، برای همین اقدام به عقد قرارداد با ان‌جی‌اوها کرد تا خانه‌های امن تازه‌تأسیس بتوانند با کیفیت بیشتری شروع به فعالیت کنند. عقد قرار‌داد با مؤسسه ارتقای کیفیت زندگی زنان آتنا هم به همین منظور اتفاق افتاد. در گزارش‌های ارائه‌شده به ما مشخص شد که دوستان هم به لحاظ کمی از این مسئله استقبال کرده‌اند و این انگیزه در آنها ایجاد شد که بتوانند این دوره‌های آموزشی را دنبال کنند ».

افزایش خشونت خانگی در  دوران  کرونا

در ادامه این نشست دکتر محمود علیگو، رئیس اورژانس اجتماعی، با تأکید بر افزایش خشونت خانگی گفت:‌ «با شیوع کرونا در کشور مجموعه‌ای از مسائل مرتبط با حوزه خانواده آغاز شد که ما نسبت به آن آگاهی لازم را نداشتیم. این آمادگی‌نداشتن مربوط به سه حوزه جامعه، حاکمیت، دولت و دستگاه‌های اجرائی و همچنین خود خانواده‌ها بود. ما در وضعیتی قرار گرفتیم که باید در خانه می‌ماندیم و در کنار هم زندگی می‌کردیم؛ اما برای این مسئله هیچ آموزشی ندیده بودیم. ما آموزش دیده بودیم که کار کنیم و تربیت کودکان را به دیگران واگذار کنیم. مجموعه این اتفاقات در کرونا خانواده‌ها را به چالش کشید . اگر معنی دورکیمی به این واقعه داشته باشیم، شبه‌آنومی رخ می‌دهد که ما هیچ‌گونه آمادگی برای‌ آن فرایند نداشتیم». علیگو در ادامه تصریح کرد: «این فرایند ما را به جایی برد که در حوزه زنان با خشونت خانگی روبه‌رو شویم، در حوزه کودکان با کودک‌آزاری روبه‌رو شویم و در حوزه مردان با چالش‌های جدی اقتصادی،‌ معشیتی و ارتباطی روبه‌رو شویم. مسئله همسرآزاری مشخصا متعلق به زنان نبود، مردانی هم بودند که مورد همسرآزاری از جهات مختلف قرار گرفته بودند. شرایط، شرایطی بود که ما دچار یک بی‌نظمی و بی‌انظباطی عمومی شدیم. در همین راستا کار خوبی که به پیشنهاد معاونت زنان اتفاق افتاد، این بود که مجموعه‌ها و ان‌جی‌اوهایی را که در حوزه زنان فعالیت می‌کنند، تربیت کنیم. این پیشنهاد مورد استقبال سازمان بهزیستی قرار گرفت. همت و تلاش ستودنی معاونت زنان باعث شد این کار به صورت مستمر پیش برود». رئیس اورژانس اجتماعی در ادامه گفت: «در این ایام به‌عنوان سازمان بهزیستی توانستیم چهار بحران اصلی در حوزه بحران زنان را کشف کنیم. بر‌گزاری برنامه‌های آموزشی، بهبود و ارتقای سطح دانش خدمت‌دهندگان در مراکز اورژانس اجتماعی، تقویت ارتباط با سایر نهادها و ارگان‌های مختلف و همچنین ارتباط ساختاری و منظم مجموعه اورژانس اجتماعی با ان‌‌جی‌او‌ها این چهار بحران اصلی ما بود . برای این چهار گزینه برنامه‌های متفاوتی در نظر گرفته شد و با تغییر در مجموعه بهزیستی آغاز شد. برای‌ آموزش نیروهای اورژانس اجتماعی یک دوره پنج هزار‌نفری آموزش تاب‌آوری با مراکز خصوصی و همچنین اقدمات آموزشی در حوزه همسرآزاری برگزار شد که دوره‌های بسیار مفیدی بود. اتفاق بعدی این بود که ما در راستای ارتقای نیروهای اورژانس اجتماعی یک آزمون سراسری را طراحی کردیم. این آزمون به صورت سه‌ماهه برگزار می‌شود و نیروهای اورژانس اجتماعی در این آزمون‌ها مورد محک قرار می‌گیرند. آزمون سراسری بعدی ما در اول مرداد برگزار می‌شود. کار دیگر برگزاری آموزش‌های ضمن خدمت کارگاهی بود ».

آزادی  مشروط  زنان  زندانی

در ادامه این جلسه،‌ صدیقه‌سادات زمانپور، معاون دفتر زنان و خانواده معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، گفت: «درخصوص برنامه‌های دستگاه‌های قضائی در موضوع زنان آسیب‌دیده گزارش‌های مختلفی ارائه شده. در این مدت توانستیم در خدمت سازمان‌های مردم‌نهاد از چند استان باشیم و به حل مسائل ارجاع‌داده‌شده به قوه قضائیه بپردازیم. از برنامه‌های تازه ما کمک به زنان زندانی است که می‌توانند آزادی مشروط داشته باشند. آنها با استفاده از پابند الکترونیک آزاد می‌شوند. زنانی که از این طرح می‌توانند استفاده کنند، زنان زندانی باردار و همچنین دارای فرزند زیر شش سال هستند ».

در ادامه این جلسه زهرا افتخار‌زاده، مدیر مؤسسه آتنا که مسئولیت برگزاری جلسات آموزشی را بر عهده داشت، با اشاره به اینکه قرار ما بر این بود که آموزش‌هایی را به گروه‌هایی که خانه‌های امن تازه‌تأسیس دارند، ارائه کنیم، گفت: «30 نفر از این افراد که مربوط به 10 خانه امن تازه‌تأسیس بودند، در این جلسات شرکت کردند. 32 ساعت آموزش مددکاری و روان‌شناختی به آنها ارائه شد و پنج ساعت آموزش مهارت‌های زندگی هم داشتیم. این اتفاق خیلی مثبتی بود و باعث شد 102 نفر از مؤسسان خانه‌های امن دولتی و غیردولتی در این جلسات شرکت کنند ».

افزایش آسیب‌های  اجتماعی

محمود عباسی، معاون حقوق بشر و امور بین‌الملل وزیر دادگستری، سخنران دیگر این جلسه بود. او با بیان اینکه با توجه به اینکه بررسی خشونت علیه زنان از منظر حقوق بشر مهم است و یکی از اهداف بلند حقوق بشر پرداختن به این مسائل است، گفت: «یکی از آسیب‌های اجتماعی که در پی مسائل و مشکلات اجتماعی دیگر پدید می‌آید و زندگی زنان را بیش از مردان تحت تأثیر خود قرار می‌دهد، این است که زنان بیشتر در موقعیت فاجعه‌آمیز و فشار روانی قرار می‌گیرند . افزایش ناموزون جمعیت و توزیع نامتوازن آن یکی از دلایل افزایش خشونت محسوب می‌شود. فقر و بی‌کاری، بحران‌های افتصادی، اجتماعی و دگرگونی در قوانین و الگوهای اجتماعی و همچنین برهم‌خوردن تعادل اجتماعی از‌ جمله مسائلی هستند که در آسیب زنان تأثیر می‌گذارند». عباسی با بیان اینکه پدیده خشونت علیه زنان اختصاص به یک جغرافیای خاص ندارد و مرز نمی‌شناسد، گفت: «گزارش‌های ارائه‌شده نشان‌دهنده آن است که ما هم در این زمینه مشکلاتی داریم. در سال‌های اخیر نه‌تنها شاهد روند رو به افزایش آسیب‌های اجتماعی بودیم؛ بلکه دسته‌ای از آسیب‌های اجتماعی که عموما در کشور ما الگوهای مردانه دارند؛ مثل قتل و اعتیاد به‌تدریح در میان زنان افزایش داشته. خشونت یک اتفاق تاریخی است که در ادوار گذشته وجود داشته؛ اما با وجود پیشرفت‌های روزافزون جامعه بشری این پدیده همچنان پابرجاست و فارغ از ملیت و نژاد و حتی میزان توسعه‌یافتگی کشورها خشونت جزئی از زندگی روزمره است». عباسی در پایان خاطرنشان کرد: «باید توجه داشته باشیم که خشونت یک پدیده اجتماعی است، اگرچه میزان آن در کشورها و فرهنگ‌های گوناگون متفاوت است؛ اما به‌عنوان یک پدیده چند‌بعدی علت و معلول به آسیب‌های اجتماعی است ».

صورت‌مسئله  را  پاک  نکنیم

آخرین سخنران این مراسم، معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری بود. او با بیان اینکه سند آسیب‌های اجتماعی زنان را حدود دو ماه پیش نهایی کردیم و این سند ذیل سند ارتقای وضعیت زنان در شاخه آسیب‌های اجتماعی به همه استان‌های کشور ابلاغ شده، گفت: «اتفاق خوب در این زمینه توجه به توان‌افزایی است که تا پیش از این چندان مورد توجه واقع نشده بود؛ اما حالا این تغییر رویکرد به وجود آمده و باید آن را به فال نیک گرفت . سندی که باعث شده به طور کلی رویکردها نسبت به موضوع آسیب‌ها به‌ویژه آسیب‌های مرتبط با زنان افزایش یابد. در سال‌های گذشته مشکل اصلی این بود که همواره برخی با انکار حقایق تلخ سعی در پاک‌کردن اصل مسئله داشتند، حال آنکه باید نگاهی وجود می‌داشت تا با این حقایق مقابله کند». ابتکار گفت : «الان خوشبختانه این نگاه با تغییر رویکرد به وجود آمده است. اینکه در وهله اول این آسیب‌ها دیده شوند. همه قوانین، دستورالعمل‌ها، طرح‌ها و لوایحی که در این سال‌ها درخصوص زنان منتشر شد و برخی از‌ آنها توانست به نتیجه نهایی برسد و برخی دیگر در دست تصویب است، نشان از همین تغییر نگرش و دیدن آسیب‌ها دارد. اتفاق مهمی که سبب شده موضوع پیشگیری آسیب‌ها جدی‌تر از همیشه مورد توجه واقع شود. اینکه باید به توان‌افزایی توجه شود. اینکه اهمیت آموزش و آگاهی‌دادن به جامعه تا چه اندازه در این پیشگیری‌ها مهم است، دوباره بررسی شد. از سوی دیگر، ضرورت زیر ذره‌بین قرار‌دادن خشونتگر هم موضوع دیگری بود که در این مدت و در همین طرح‌ها مورد تأکید قرار گرفت . هم در لایحه تأمین امنیت زنان و هم در قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، دیگر مسئله اصلی این بود که خشونتگر کسی است که باید مورد ظن قرار گیرد و بازمانده هم آن فردی است که نیاز به حمایت دارد. ضمن اینکه گفتمان دیگری که به‌شدت در این مدت مورد بازنگری قرار گرفت، تفکیک بین رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی و حفظ آبرو بود. تا سال‌های سال این نگاه وجود داشت و متأسفانه هنوز هم در برخی فرهنگ‌ها ادامه دارد. اینکه به خاطر حفظ آبرو باید سکوت کرد. حال آنکه همه تأکید ما بر این بوده که نباید حقیقت را برای آبرو کنار گذاشت. البته آبروداری موضوع مهمی است؛ اما برای حفظ آن باید از آسیب‌ها گفت و با آن مقابله کرد و به فکر پیشگیری بود، نه اینکه با سکوت و پاک‌کردن صورت‌مسئله از آن فرار کنیم. این نگاه هم در زندگی‌های شهری و در بین خانواده‌های متمول و با سطح اجتماعی بالا متأسفانه دیده می‌شود و هم در سطوح و طبقات پایینی جامعه همواره باید به فکر مقابله با آن بود». معاون امور زنان و خانواده در پایان خاطرنشان کرد: «از تمام همکارانم که در این مدت برای پیشبرد اهداف کنار ما بودند، متشکرم. در جلسات این موضوع را هم گفته‌ام. به شخص آقای رئیسی هم گفته‌ام که برای رسیدن به جایی که الان هستیم، هزینه‌های زیادی داده شده است. فرد بعدی که معاونت را در دست می‌گیرد، دنبال این نباشد که چرخ را از ابتدا اختراع کند. می‌شود روی همین تجارب به‌دست‌آمده که با هزینه‌های شخصی و اجتماعی و هزینه‌های مردم بوده، تکیه کرد و راه را ادامه داد ».

روابط عمومی مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی